Erken Cumhuriyet Dönemi Mirası

Türkiye'de modernle?me projesi, Cumhuriyet'in ilany ile birlikte, çok boyutlu olarak ekonomik, sosyo-kültürel ve siyasi alanlarda çe?itli atylymlarla in?a edilmeye ba?lanmy?tyr. Bu projenin y?y?y altynda yeni kurulan ülkenin e?itim politikasy da modernize edilmeye çaly?ylmy?tyr. E?itimin modernizasyonu için gerekli olan kyz ö?rencilere de erkek ö?rencilerle e?it imkanlarda modern bir e?itim sunulmasy cumhuriyetin temel politikalaryndan olmu? ve cumhuriyet daha ilan edilmeden bu alanda atylymlara ba?lanmy?tyr. Bu duruma bir örnek olan Ankara Kyz Lisesi, e?itim hayatyna Cumhuriyet'in ilanyndan onsekiz gün önce, 11 Ekim 1923 yylynda ba?lamy?tyr. E?itime Hacybayram Mahallesinde iki katly harap bir binada ba?lamy? olan lisenin, daha sonra gerek bu binada faaliyet alanlarynyn kysytlyly?y ve gerekse gün geçtikçe artan talep nedeniyle daha büyük ve daha modern bir okula ta?ynmasy gereklili?i ortaya çykmy?tyr. Lise, 1924 yylynda eski Halkevi yanyndaki bir binaya ta?ynmy?, ancak bu bina da ihtiyaçlary kar?ylayamayynca 1930'da Kyz Enstitüsü binasyny kullanmaya ba?lamy?tyr. Yine ayny yyl, Türkiye'de cumhuriyetin ilany ile ba?layan çok boyutlu modernle?me projesinin bir parçasy olarak Türk kadynynyn e?itiminin modern temellere dayandyrylmasy gere?iyle yeni ve modern bir binanyn in?asyna ba?lanmy?tyr. Yeni binanyn in?a alany Mustafa Kemal Atatürk tarafyndan Namazgah Tepesi olarak belirlenmi?tir. Böylece modern devletin in?asy için öngörülen kültür devrimi Namazgah Tepesinde Halkevi binasy, Etnografya Müzesi ve Ankara Kyz Lisesi olmak üzere, bu tepenin eteklerinde yer alan di?er e?itim ve kültür yapylaryyla beraber Cumhuriyet'in ba?kentinde filizlenmeye ba?lamy?tyr. Y?te Ankara Kyz Lisesi böylesine önemli bir mevkide, ünlü mimar Ernst Arnold Egli (1893-1974) tarafyndan 1930 yylynda tasarlanmaya ba?lanmy? ve binanyn in?asy 1935 yylynda bitmi?tir. Ernst Egli 1927 yylynda Türkiye'ye gelmi? ve erken cumhuriyet döneminde uluslararasy üslupta bir çok binaya ve 1930 yylynda Maarif Vekaleti’nde modern okul binalary için dany?man olarak atandy?ynda ise Musiki Muallim Mektebi (1927-1929), Ticaret Lisesi (1928-1930), Yüksek Ziraat ve Baytar Enstitüsü (1928-33) ve Ysmet Pa?a Kyz Enstitüsü (1930) gibi e?itim yapylaryna imza atmy?tyr. Egli yalyn çizgilerle uluslararasy akyma yönelik fonksiyonu öne çykaran basit geometrik kütlelerin birle?mesinden olu?an bir üsluba sahiptir. Egli'nin Türkiye'deki modern mimarly?yn önemli isimlerinden biri olmasynyn nedeni hem uluslararasy akymyn Türkiye'deki öncülerinden olmasy hem de bu mimarinin ülkede ye?eren modernle?me projesinin bir uzantysy olmasydyr. de Egli'nin tasarlady?y di?er binalar gibi yalyn çizgilerle uluslararasy akymyn yansymasydyr. Bu binada genç kyzlar için öngörülen müzik odasy, konferans salonu, jimnastik odasy gibi pek çok faaliyeti içeren mekanlar bulunmaktadyr. Bu mekanlaryn yany syra okul büyük bir açyk alana sahiptir. Okulun arkasynda bulunan büyük bahçe, okul ve etrafyndaki di?er e?itim ve kültür yapylary ile bir ba?lanty olu?turmaktadyr. Bunun yany syra okula 1967 yylynda bu dönemde yaygyn olarak kullanylan brutalist akymyn örneklerinden olan büyükçe bir konser salonu da eklenmi?tir. Binanyn sahip oldu?u bütün bu tarihsel önemlere kar?yn, ?u anda bu bina harap bir durumdadyr. Senelerce hor kullanylmasy ve eskimeye kar?y önlem alynamamy? olmasyndan dolayy binanyn bir erken Cumhuriyet dönemi ürünü oldu?u bile seçilememektedir. Ankara Kyz Lisesi Mezunlary Derne?i’nin ba?latmaya çaly?ty?y, restorasyon çaly?malary, Cumhuriyet Dönemi yapylarynyn korunmasy açysyndan bir örnek te?kil edebilecek olmasy bakymyndan önemlidir. Atatürk'ün bina ilk in?a edildi?i zaman bahçeyi küçük bularak, geni?lettirmesi ile olu?an ve bir rivayete göre ana kuca?y ?eklinde tasarlanmy? olan bahçenin kullanylamayacak durumda olmasy ve civardaki di?er e?itim binalary ile olan ili?kisinin kopmu? olmasy, gerek lisenin kurulu? nedenlerini ve gerekse binanyn tasarym ilkesini yok etmektedir. Etnografya Müzesi, Zübeyde Hanym Kyz Meslek Lisesi, Türk Tarih Kurumu ve Halkevi ile birlikte bir kültür aksy olu?turan ve o dönemin e?itim anlayy?yny da yansytan bu alanyn korunarak Ankara'ya yeniden kazandyrylmasy önemlidir. Öte taraftan bu bahçede yer alan bir amfi-tiyatronun üzerinin toprakla örtülmü? olmasy, okuldaki ö?renci faaliyetlerini kysytlamaktadyr. Bütün bu nedenlerden dolayy, bu bahçenin yeniden okula kazandyrylmasy hem okulun kampus ortamyna kavu?masy açysyndan, hem de kültürel ve tarihsel bir birikimin Ankara kentine yeniden kazandyrylmasy açysyndan da önemlidi